آیه 12 سوره جاثیة

اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «12»

بعد از آن دلايل توحيد و قدرت خود را فرمايد:

اللَّهُ الَّذِي‌: خداى يگانه به حق آن ذات است كه به قدرت كامله، سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ: رام نمود براى شما دريا را به اين وجه كه سطح آن را املس ساخت و چوبها را بر بالاى آن بداشت تا بواسطه آن تجارت نمائيد، و منع ننمود فرو رفتن آن را تا به غواصى جواهر و لئالى را بدست آوريد. لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ‌:

تا جريان نمايد كشتيها، فِيهِ بِأَمْرِهِ‌: در دريا به فرمان او، يعنى آن را مسخر شما ساخت تا بر آن سوار شويد و مسافرت نمائيد، وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ‌: تا طلب كنيد و بجوئيد از فضل و نعمت او انواع فوايد و اصناف عوايد آن را از ارباح تجارات و لئالى و جواهرات، وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ‌: و تا شايد شما شكر نمائيد و سپاسدارى منعم حقيقى خود نمائيد بر اين نعم عظيمه كه به شما انعام فرموده.

هذا هُدىً وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ «11» اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «12» وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً مِنْهُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ «13» قُلْ لِلَّذِينَ آمَنُوا يَغْفِرُوا لِلَّذِينَ لا يَرْجُونَ أَيَّامَ اللَّهِ لِيَجْزِيَ قَوْماً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ «14» مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَساءَ فَعَلَيْها ثُمَّ إِلى‌ رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ «15»

ترجمه‌

اين هدايت است و آنان كه كافر شدند به آيتهاى پروردگارشان براى آنها عذابى است از شديدترين عذاب دردناك‌

خدا است آنكه مسخّر كرد براى شما دريا را تا روان شود كشتى در آن بفرمانش و تا طلب كنيد از فضل او و باشد كه شما شكر كنيد

و مسخّر ساخت براى شما آنچه را در آسمانها و آنچه در زمين است بتمامى از جانب خود همانا در اين هر آينه آيتها است براى گروهى كه تفكر ميكنند

بگو بآنان كه گرويدند درگذرند از آنان كه اميد ندارند وقايع تاريخى خدا را تا پاداش دهد گروهى را بآنچه كه بودند كسب ميكردند

هر كه كرد كار شايسته‌اى پس بر نفع او است و هر كه بد كرد پس بر ضرر آنست پس بسوى پروردگارتان بازگردانده ميشويد.

تفسير

خداوند متعال در تعقيب احوال استهزاء كنندگان بآيات الهى ميفرمايد اين قرآن كه بر پيغمبر آخر الزّمان تلاوت شد راهنماى حقيقى است و آنان كه منكر آن شوند بعذابى از بدترين انواع عذاب كه بسيار مولم و دردناك باشد گرفتار خواهند شد و نيز فرموده خداوند آن ذات مقدّسى است كه آرام و مورد استفاده بندگان قرار داد دريا را براى آنكه كشتى در آن روان شود باراده خداوند و بوسيله آن بندگان بمقاصد خودشان برسند از سفر و تجارت و بهره بردارى كنند از دريا بصيد ماهى و بيرون آوردن مرواريد و غيره بفضل الهى و شكرگزارى نمايند و نيز مسخّر و رام فرمود آنچه در آسمانها است از آفتاب و ماه و ستارگان و ابر و باد و غيرها و آنچه در زمين است از حيوانات و نباتات و جمادات را براى انتفاع و استفاده نوع بشر با آنكه تمامى آنها از فضل و احسان خدا است بر بندگان‌

ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند

تا تو نانى بكف آرى و بغفلت نخورى‌

همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار

شرط انصاف نباشد كه تو فرمان نبرى‌

در اين امور آيات و علائمى است بر توحيد خداى كريم رحيم ولى قدرى فكر و

جلد 4 صفحه 635

تأمّل لازم دارد تا انسان بآن پى برد و قدردانى از الطاف او نمايد بگو اى پيغمبر باهل ايمان بگذرند و صرف نظر نمايند فعلا از خطاها و آزار كفّاريكه انتظار ندارند پيش آمد روزهاى تاريخى انتقام خداوند از كفّار امم سابقه را براى خودشان چون ايّام در كلام عرب بر وقائع بزرگ تاريخى اطلاق ميشود خلاصه آنكه دستور الهى باهل ايمان آنستكه با كفّار مدارا نمايند تا خدا خودش هر يك از دو دسته را بجزاى اعمالشان برساند و گفته‌اند تقدير كلام آنستكه بگو به كسانيكه ايمان آوردند عفو نمائيد و درگذريد عفو ميكنند و ميگذرند و بنظر حقير گاهى از فعل مضارع اراده امر ميشود مانند آنكه گفته ميشود كسيكه آب ندارد تيمّم ميكند يعنى بايد تيمّم كند و مانند قول خداوند قل لعبادى الّذين آمنوا يقيموا الصّلوة و ينفقوا ممّا رزقناهم و بنابر اين حاجت بتقدير نيست و در هر حال آيه اخيره مبيّن و مؤكّد معناى سابق است كه خداوند كفّار را مجازات خواهد فرمود و اهل ايمان را بپاداش صبرشان ميرساند و قوما فرموده تا شامل هر دو شود چون در آن آيه تصريح شده كه نفع و ضرر هر عمل خوب و بدى بصاحبش خواهد رسيد در اين دنيا يا روز جزا كه مئال و مرجع تمام بندگان بحكم خدا است و منافات با مجازات دنيوى ستمكاران ندارد و شايد كلمه ثمّ اشاره باين معنى باشد و اللّه اعلم و قمّى ره نقل فرموده كه مراد از قل للّذين آمنوا تا آخر آيه دستور الهى بائمه اطهار است كه نفرين نكنند بر ائمه جور تا خداوند خودش آنها را عقوبت فرمايد و اين معنى منافى با معناى سابق نيست چون افراد كامل در ايمان ائمه هدى و در كفر ائمه جورند.

اللّه‌ُ الَّذِي‌ سَخَّرَ لَكُم‌ُ البَحرَ لِتَجرِي‌َ الفُلك‌ُ فِيه‌ِ بِأَمرِه‌ِ وَ لِتَبتَغُوا مِن‌ فَضلِه‌ِ وَ لَعَلَّكُم‌ تَشكُرُون‌َ «12»

خداوند ‌آن‌ خدايي‌ ‌است‌ ‌که‌ مسخر فرمود ‌براي‌ ‌شما‌ دريا ‌را‌ ‌براي‌ اينكه‌ كشتي‌ها بجريان‌ بيفتد ‌در‌ دريا بأمر پروردگار و ‌براي‌ اينكه‌ بدست‌ بياوريد ‌از‌ فضل‌ ‌او‌ منافعي‌ و ‌باشد‌ ‌که‌ ‌شما‌ شكر كنيد نعمتهاي‌ ‌او‌ ‌را‌.

اللّه‌ُ الَّذِي‌ سَخَّرَ لَكُم‌ُ البَحرَ قدرت‌ نمايي‌ الهي‌ درياي‌ آب‌ ‌که‌ ‌آن‌ قدر لين‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌اگر‌ يك‌ سوزن‌ ‌در‌ ‌آن‌ بيندازي‌ بقعر دريا فرو ميرود چوب‌ ‌را‌ و ‌لو‌ يك‌ كشتي‌ ‌باشد‌ ‌که‌ هزار خروار اجناس‌ ‌در‌ ‌او‌ ‌باشد‌ و هزار نفر ‌در‌ ‌او‌ ساكن‌ شوند روي‌ آب‌ بايستد و فرو نرود.

لِتَجرِي‌َ الفُلك‌ُ فِيه‌ِ ‌ يا ‌ بتوسّط باد ‌ يا ‌ بقوّه نفت‌ و بنزين‌ ‌از‌ بندري‌ ‌به‌ بندر ديگر برساند.

بِأَمرِه‌ِ ‌که‌ ‌اگر‌ امر ‌او‌ نباشد چه‌ بسا امواج‌ عظيمه دريا كشتي‌ و ساكنين‌ ‌در‌ ‌او‌ ‌را‌ و اشياء محموله‌ ‌در‌ ‌او‌ ‌را‌ غرق‌ كند بالاخص‌ ‌اگر‌ چهار موجه‌ شود ‌که‌ ‌از‌

جلد 16 - صفحه 112

چهار طرف‌ موج‌ بردارد بقدر كوه‌ و كشتي‌ ‌را‌ فرو برد، ‌ يا ‌ ‌اگر‌ باد مخالف‌ بوزد و مانع‌ ‌از‌ سير كشتي‌ شود. حقير ‌خود‌ مشاهده‌ كردم‌ ديدم‌ ‌در‌ كشتي‌ كيف‌هاي‌ زيادي‌ پر ‌از‌ هوا و باد باطراف‌ كشتي‌ ‌است‌ ناگاه‌ ديدم‌ اجزاء كشتي‌ آمدند و ‌اينکه‌ كيفها ‌را‌ بخود بستند مثل‌ دو بال‌ پرسيدم‌ گفتند: كشتي‌ نزديك‌ ‌است‌ غرق‌ شود اينها ‌اينکه‌ كيفها ‌را‌ بخود ميبندند ‌که‌ روي‌ آب‌ بايستند ‌تا‌ كشتي‌ ديگري‌ بيايد و ‌آنها‌ ‌را‌ نجات‌ دهد لكن‌ خداوند تبارك‌ و ‌تعالي‌ ببركت‌ تربت‌ أبي‌ ‌عبد‌ اللّه‌ (ع‌) و حديث‌ شريف‌ كساء كشتي‌ ‌را‌ نجات‌ داد و قرار گرفت‌.

وَ لِتَبتَغُوا مِن‌ فَضلِه‌ِ ‌که‌ اجناس‌ و ‌ما يحتاج‌ بشر ‌را‌ ‌از‌ بندري‌ ‌به‌ بندر ديگر ميرساند و استفاده‌ ميكنند و انتفاع‌ ميبرند.

وَ لَعَلَّكُم‌ تَشكُرُون‌َ خداوند ميداند كي‌ شكر گزار ‌است‌ و كي‌ كفران‌ ميكند و ترديد ‌در‌ ساحت‌ قدس‌ ‌او‌ نيست‌ و لعل‌ّ بمعني‌ بايد ‌است‌ ‌يعني‌ بايد شكر گزار باشيد لكن‌ اكثر بكلّي‌ فراموش‌ ميكنند ‌ يا ‌ نجات‌ ‌را‌ مستند بيك‌ اسباب‌ ظاهريّه‌ ‌که‌ تخيّل‌ ميكنند ميدانند چنانچه‌ ميفرمايد: فَإِذا رَكِبُوا فِي‌ الفُلك‌ِ دَعَوُا اللّه‌َ مُخلِصِين‌َ لَه‌ُ الدِّين‌َ فَلَمّا نَجّاهُم‌ إِلَي‌ البَرِّ إِذا هُم‌ يُشرِكُون‌َ عنكبوت‌، آيه 65.

]

(آیه 12)- همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار! سپس رشته سخن را به بحث توحید که در آیات نخستین این سوره مطرح شده می‌کشاند و درسهای مؤثری از توحید و خداشناسی به مشرکان می‌دهد.

گاه در عواطف آنها چنگ زده، می‌گوید: «خداوند همان کسی است که دریا را برای شما مسخّر کرد تا کشتیها به فرمانش در آن حرکت کنند، و بتوانید از فضل او بهره گیرید و شاید شکر نعمتهایش را به جا آورید» (اللَّهُ الَّذِی سَخَّرَ لَکُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِیَ الْفُلْکُ فِیهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ).